چشم انداز فرصت های همکاری در روابط افغانستان با ازبکستان

 ازبکستان  قدرمند ترین همسایه افغانستان در آسیای مرکزی است که اشتراکات قومی، فرهنگی و منافع مشترک فراوانی با افغانستان دارد. در میان کشورهای آسیای مرکزی، ازبکستان در تعیین و تبیین سیاست خارجی خویش بیش از دیگر کشورهای آسیای مرکزی از استقلال عمل برخوردار بوده است. استقلال عمل  بیش از حد ازبکستان در برخی موارد به این کشور، بازیگر ناهماهنگ و غیر قابل پیش بینی در زمان اسلام کریم اف، لقب می داد. پس از فوت اسلام کریم اف، رئیس جمهور این کشور، تحول شگرفی در سیاست خارجی ازبکستان به وجود آمد.  پیروزی شوکت میرضیایف در انتخابات ریاست جمهوری این کشور و انگیزه مثبت وی در بهبودی روابط ازبکستان با کشورهای منطقه، به خصوص با افغانستان فصل تازه یی در روابط افغانستان و ازبکستان به وجود آورده است.

دو کشور افغانستان و ازبکستان به عنوان دو کشور همسایه و دوست، فرصت های فراوانی برای همکاری دارند. این فرصت ها می تواند در عرصه های مختلف نظیر ترانزیتی-تجاری، اقتصادی، مبارزه با تهدید تروریسم و قاچاق مواد مخدر که همواره به عنوان چالش در روابط دو کشور پنداشته می شده است، باشد.

فرصت های ترانزیتی- تجاری اقتصادی  در میان دو کشور، بیش از دیگر فرصت ها اهمیت دارد. در امتداد این فرصت ها، توافقنامه های دو جانبه در برنامه های ترانزیتی میان دو کشور مانند ریل آهن  و اعمار و بهسازی بنادر میان دو کشور  می تواند از جمله موضوعات مورد بحث برای دو کشور محسوب گردد. اتصال به راه های ابریشم چین و دیگر کشورها از طریق ازبکستان یکی از مهم ترین فرصت های تجاری و ترانزیتی میان دو کشور محسوب می شود. در این رابطه، اتصال ریلی افغانستان به چین از طریق ازبکستان خواه در امتداد راه ابریشم چین،  خواه در امتداد برنامه های دیگر اقتصادی به صورت بالفعل می تواند منجر به گسترش منافع دو کشور گردد. در سوی دیگر افغانستان می تواند زمینه اتصال راه آهن پنج جانبه را که ازبکستان در آن شامل نیست، پیشنهاد نماید. حضور ازبکستان در طرح پنج جانبه راه آهن در کنار افغانستان، چین، تاجیکستان، ترکمنستان و ایران می تواند این کشورها را با محوریت افغانستان به دیگر کشورها متصل سازد. اتصال ازبکستان به طرح راه آهن پنج جانبه می تواند از یک سو زمینه تقویت مالی این طرح را فراهم سازد و از سوی دیگر می تواند افغانستان را به مثابه شاهراه ترانزیتی کشورهای آسیای مرکزی و به خصوص ازبکستان تبدیل نماید.  

 

ازبکستان از جمله کشورهای محاط در خشکه است و ارتباط به دریا از جمله برنامه های بلند مدت این کشور محسوب می گردد. افغانستان یکی از مهمترین دروازه های تجاری-ترازیتی ازبکستان به دریا محسوب می گردد. بنابراین، فراهم سازی ارتباط به دریا از طریق دو بندر مهم در ایران و پاکستان می تواند شرایط بهتر تجاری و ترانزیتی را برای ازبکستان فراهم سازد. بررسی چگونگی ارتباط ازبکستان به بندر چابهار از طریق افغانستان می تواند میکانیزم های همکاری را میان چهار کشور افغانستان، ایران، هند و ازبکستان بیش از هر زمان دیگر گسترش دهد. طرح این موضوع در اجندای گفتگو با  هیات ازبکستانی در این روزها می تواند، مفید واقع گردد.

در میان دیگر فرصت های همکاری میان افغانستان و ازبکستان مبارزه مشترک علیه تهدید تروریسم و افراط گرایی است. اگرچه این موضوع اغلب به مثابه مانع گسترش همکاری پنداشته می شود، اما تبدیل کردن چالش ها به فرصت ها از جمله مسئولیت های کشورها در سیاست خارجی محسوب می گردد.  جریان های تندروی اسلام گرا در دره فرغانه به نام های حزب التحریر و تحریک اسلامی ازبکستان، منافع ملی افغانستان و ازبکستان را به صورت مشترک تهدید می کند. دفع تهدید مشترک  این جریان ها، از سوی این دو کشور از جمله منافع مشترک این دو کشور پنداشته می شود. از این رو لازم به نظر می رسد که دو کشور برای دفع تهدید تروریسم در مرزهای یکدیگر برنامه های منسجم تری را روی دست بگیرند.  

 قاچاق مواد مخدر از جمله موضوعات چالش برانگیز میان دو کشور به شمار می رفته است که کمتر میان دو کشور برای دفع آن همکاری های لازم صورت گرفته است. از این رو مبارزه مشترک با قاچاق بران مواد مخدر و همکاری دو کشور برای دفع آن از جمله موضوعات اساسی برای بحث میان دو کشور به شمار می رود. 

در تعامل چند جانبه، سازمان همکاری های شانگهای، فرصت مناسبی را برای همکاری های ایجابی برای دو کشور فراهم می سازد. تهدید تروریزم به گونه یی در منطقه و در لایه های مختلف عمیق شده است که نمی توان به صورت دوجانبه حل نمود،  از این رو همکاری در سطوح چند جانبه می تواند موفقیت های بیشتری برای افغانستان و ازبکستان در دفع تروریسم به همراه می آورد. از این رو حضور دائم افغانستان در سازمان همکاری های شانگهای می تواند زمینه همکاری های بیشتری را در امر مبارزه با تروریسم فراهم سازد. توافق و حمایت ازبکستان از افغانستان برای عضویت دائم در سازمان همکاری های شانگهای می تواند زمینه مبارزه مشترک با تروریسم، جدای طلبی و افراط گرایی را بیش از پیش فراهم سازد.

در نهایت باید گفت که ازبکستان در حوزه حیاط خلوت روسیه قرار دارد. گسترش روابط با ازبکستان بسترها و فرصت های بهتری را در روابط افغانستان و روسیه به همراه می آورد. اظهارات اخیر فرستاده ویژه روسیه در افغانستان نشان می دهد که بهبودی روابط افغانستان به کشورهای آسیای مرکزی می تواند روابط افغانستان را روسیه بهبود ببخشد.

منبع روزنامه راه مدنیت

موضوعات مرتبط: افغانستان و امنیت و منطقه محور های سیاست افغانستان و پاکستان؛ از تعارض به مدیریت...