چشم انداز فرصت های همکاری میان افغانستان و ترکمنستان

در حوزه همکاری های سیاسی، افغانستان از جمله اولین کشورهایی که بود که از سیاست خارجی بی طرفی ترکمنستان حمایت نمود. ترکمنستان در سال 1991 استقلال خود را گرفت و در سال 1995 به عنوان کشور بی طرف در مجمع عمومی سازمان ملل متحد شناخته شد. سیاست خارجی بی طرفی ترکمنستان و یا سیاست اقتصاد محور ترکمنستان، این کشور را در مسائل سیاسی داخلی دیگر کشورهای منطقه بی طرف ساخته است. بر اساس این سیاست، ترکمنستان در زمان طالبان هم زمان رژیم طالبان و حکومت مرحوم برهان الدین ربانی را به رسمیت شناخت. پس از سقوط رژیم طالبان، حکومت ترکمنستان در سال 2002 توافق نامه های متعددی را در عرصه مختلف برق، صحت، اعطای بورسهای تحصیلی و موافقت نامه سه جانبه ترکمنستان، افغانستان و پاکستان(تاپی) در مورد احداث خط لوله گاز از طریق افغانستان به پاکستان و سپس به هند و بازارهای کشورهای جنوب آسیا و جنوب شرق آسیا امضا نمود. خط لوله تاپی، به عنوان خط لوله صلح در میان افغانستان و پاکستان پنداشته می شود. این خط لوله میان چهارمین دارنده گاز جهان یعنی ترکمنستان با کشورهای جنوب آسیا که ضرورت جدی به گاز دارند، ساخته می شود. تفاهم نامه تاپی  به صورت رسمی در دسامبر 2015 توسط رهبران  چهار کشور ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند به امضا رسید و این پروژه به صورت عملی از این زمان آغاز شد. افغانستان نیروی نظامی خاصی را برای تامین امنیت پروژه تاپی در افغانستان اختصاص داد. بر اساس پیشنهاد کنفرانس رکا، لازم است تا چهار کشور عضو این پروژه، ارزیابی های موثر و بیشتری را در مورد فرصت های عملیاتی و امنیتی این پروژه انجام دهند.

در امتداد انتقال انرژی ترکمنستان به آسیای جنوبی، فرصت انتقال برق نیز غیر قابل انکار است. از این رو یکی دیگر  از فرصت های همکاری میان دو کشور برق 500 کیلوات از ترکمنستان به پاکستان از طریق افغانستان است. این پروژه نیز در دسامبر 2015 پس از امضای تفاهم نامه میان سه سران سه کشور افغانستان، ترکمنستان و پاکستان، به صورت عملی آغاز شد. بر اساس پیشنهاد کنفرانس رکا برای عملیاتی شدن این پروژه لازم است تا مطالعات تخنیکی، تائید مالی و هماهنگی های لازم با سکتور خصوصی، ارزیابی های محیطی و اجتماعی صورت بپذیرد.

ترکمنستان خود نیز مسیر ارتباطی افغانستان به دریای خزر و اروپا می تواند باشد.  از این رو راه و یا کریدور لاجورد یکی دیگر از فرصت های همکاری میان افغانستان و ترکمنستان به شمار می رود. این پروژه همکاری های اقتصادی از طریق تسهیل زیربناهای ترانسپورتی میان افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان، ترکیه و کشورهای اروپایی را تسهیل می بخشد. در امتداد تحقق این پروژه سه نشست تخنیکی  صورت گرفته است. بر اساس پیشنهاد کنفرانس رکا، لازم است تا اقدامات ذیل را انجام دهد: 1. مطالعات اولیه در مورد چگونگی تطبیق این پروژه؛ 2. توسعه راههای ترانزیتی، 3. توسعه راه آهن میان افغانستان و ترکیه و فراتر از آن؛ 4. توسعه بنادر زمینی در هر یکی از کشورهای عضو راه لاجورد 5. تحلیل و ارزیابی بر اساس عرضه و تقاضا بین مرزهای اقتصادی.

در یک فرایند همکاری اقتصادی چند جانبه، راه آهن پنج جانبه میان کشورهای افغانستان، ترکمنستان، چین، ایران و تاجیکستان، یکی دیگر از فرصت های ترانزیتی و ترانسپورتی است که می تواند همکار های اقتصادی و ترانزیتی میان کشورها را افزایش دهد. به نظر می رسد که اقدامات جدی تر در مورد شمولیت تاجیکستان در این برنامه باید روی دست گرفته شود. بررسی و ارزیابی مسیر این پروژه بین 6-12 ماه وقت می برد و تطبیق این پروژه بین 1-3 سال وقت می برد.

در امتداد برنامه های چند جانبه، افغانستان و ترکمنستان فرصت مناسبی می توانند در چارچوب سازمان ایکو داشته باشند. سازمان اکو به عنوان برنامه منطقه یی اقتصادی و فرهنگی می تواند همکاری میان، افغانستان، ترکمنستان، ترکیه، ایران و پاکستان را تقویت نماید. اگرچه کارآمدی دیپلماسی چند جانبه در منطقه ما به علت مشکلات فراوان زیاد نیست، اما عملا به عنوان یک پلاتفورم نرم موثر می تواند فرصت همکاری در عرصه های مختلف را به وجود آورد.

ترکمنستان علاقمند داشتن ارتباطات ترانزیتی و تجاری از طریق دریای خلیج فارس و سپس هند  است. از این ور اتصال ترکمنستان به بندر چابهار یکی از فرصت هایی است که می توان از طریق راه آهن پنج جانبه دست یافت. بندر چابهار یکی از راههایی است که می تواند ترکمنستان را به خلیج فارس و دریای هند متصل کند.  طرح اتصال بندر چابهار با ترکمنستان از طریق ریل در خاک افغانستان به جای ایران، یکی از برنامه هایی است که در امتداد منافع هند و برنامه راه ابریشم امریکا نیز قرار می گیرد. از این روتقویت این موضوع در میز مذاکرات دو و چند جانبه، از اهمیت فراوانی برخوردار است.

با توجه به وجود فرصت های اقتصادی همکاری های اقتصادی به خصوص تاپی و برق 500 کیلووات میان دو کشور؛ به نظر می رسد که ضرورت همکاری های امنیتی برای تامین امنیت برنامه های اقتصادی از جمله موضوعاتی است که باید دو کشور در مورد آن بحث و تبادل نظر کنند. همکاری ترکمنستان در مذکرات صلح و تعامل با پاکستان برای تامین امنیت می تواند نقش ایجابی و موثری در این رابطه داشته باشد. نیازمندی پاکستان به گاز و برق ترکمنستان، می تواند به مثابه اهرم میانجی و قابل استفاده بر پاکستان برای مبارزه واقعی با تروریسم استفاده شود. حضور ترکمنستان، افغانستان و پاکستان به صورت مشترک در تامین امنیت برق 500 کیلووات و خط لوله گاز تاپی؛ می تواند گفتمان غالب امنیتی را در میان کشورهای منطقه به گفتمان امنیت  اقتصادی تبدیل کند. تبدیل شدن طرح مبارزه و مصالحه با تروریسم و جریان های مخالف برای یک مساله ایجابی مانند برنامه های اقتصادی می تواند دیپلماسی فعال تازه یی را در منطقه ایجاد نماید.   

منبع: فارسی رو

تاریخ نشر: 1.2.2017

موضوعات مرتبط: افغانستان و امنیت و منطقه محور های سیاست افغانستان و پاکستان؛ از تعارض به مدیریت...